VERANDERINGEN AAN DE HORIZON

‘Velen zullen trachten zolang mogelijk te spartelen, maar uiteindelijk ondergaan in een zee van technisch geweld, waar de winstgevendheid het welzijn zal overschaduwen’. Zomaar een uitspraak uit een gespreksgroep. Onderliggend wordt de twijfel aan de rol die de mens op de toekomstige arbeidsmarkt zou moeten vervullen groter. Mensen zelf schetsen instinctief een beangstigend beeld, gebaseerd op een ontwikkeling die steeds moeilijker is te volgen. 


In hoog tempo verschijnen  berichten die een steeds grotere waarschuwing laten horen. Al eerder heb ik verwezen naar het boek van James Bridle getiteld New Dark Age, het nieuwe donkere tijdperk. Hij stelt dat de wereld om ons heen steeds complexer wordt en we er steeds minder van begrijpen.We zijn verloren in een zee van informatie. Yuval Noah Harari spant met zijn '21 lessen voor de 21ste eeuw' de kroon, waarbij hij er min of meer vanuit gaat dat zonder regulering een massa mensen irrelevant zal worden. Werknemers zullen het in veel gevallen gaan afleggen tegen machines die sneller en rationeler beslissingen zullen nemen. Kunnen we dit voorkomen of is dit onze toekomst of lot?

Reeds in 1589 vond een zekere William Lee een breimachine uit en vroeg daar patent op. Dit werd geweigerd door de toenmalige koningin Elisabeth I. Zij was bezorgd dat de levens van de mensen die met hun handen het werk deden door de mechanisatie zouden worden verwoest. Steeds wordt door voorstanders van een ongecontroleerde technische ontwikkeling naar zulke verhalen verwezen, omdat nu is na te gaan dat er in het verleden desondanks veel nieuwe banen zijn ontstaan. Toch is zinvol om dit wel tot je te nemen maar tegelijkertijd de vraag te stellen of dit bij de huidige ontwikkeling ook zo is. Er zijn veel publicaties door allerlei instanties, die weer diverse belangen hebben. 

Je kunt zonder al te harde conclusies te trekken wel signalen oppikken. Uit een stuk van de zogenaamde Singularity University, een uit Silicon Valley afkomstige denktank, valt het volgende op te maken. Het devies is om wereldleiders en organisaties op de toekomst voor te bereiden. Hun vicevoorzitter spreekt op een bijeenkomst over een handvest of manifest om managers van bedrijven te helpen om kansen te identificeren. Het gaat uitgebreid over business-strategie en de toekomst van werk. De man heeft over de hele wereld met leiders van de zakenwereld gesproken en wijst op het volgende. 

Overal waar hij kwam was men geïnteresseerd in het antwoord op twee vragen: ‘Hoe snel kan ik automatiseren en hoeveel banen kan ik schrappen’. Als deze groep, zoals eigenlijk nu al, de richting gaat bepalen zouden heel veel mensen inderdaad overbodig kunnen worden. Niet meer van belang zijn is voor ons onverteerbaar en zal tot verzet leiden. Ergens in het stuk is het of de verantwoordelijkheid om de juiste ethische weg te volgen bij de millennials neergelegd wordt die niet bang zouden zijn om de werkgevers hierop te wijzen. Dit onder de aanhef: ‘De kracht van het individu’. Verder blijft de onzekerheid bestaan zeker als men stelt dat het nieuwe werk nog moet worden uitgevonden. 

Want dat gaat men nog bedenken? Als nieuwe baan werd een keer robot-therapeut genoemd… In het Duitse blad Der Spiegel belicht men de militaire situatie waaruit blijkt dat de ontwikkeling van autonoom handelende machines het ultieme doel is. Als het daar kan waarom zou het dan niet op de gewone werkvloer gebeuren? Er zal regulering door overheden nodig zijn maar die staan weer onder invloed van lobbyisten aangestuurd door het bedrijfsleven. Het lijkt ook of er nog onvoldoende discussie in de politieke arena plaatsvindt en het steeds om de korte termijn gaat. Wordt het geen tijd om de wellicht grootste verandering in de geschiedenis meer op de agenda te zetten?

Wim Verhoeven

verhoevenkoffiekring@tele2.nl