De volgende tekst heb ik vertaald voor l’ Atelier d’ Ecologie Politique (Atécopol) in Toulouse, een Frans collectief van wetenschappers. Een stuk dat stof tot nadenken geeft. Is het tijd om over een andere herstart na te denken?
De huidige gezondheidscrisis heeft geleidelijk de wereldproductie tot stilstand gebracht. Binnen slechts enkele weken heeft deze mogelijk gemaakt, wat onmogelijk leek. Het losraken van de budgettaire verwurging, een herbeoordeling van dividenden, een verdediging van de welvaartsstaat door hen die hem hadden ontmanteld, onvoorwaardelijke steun voor werknemers geraakt door inkomensverlies en een onverwachte daling in broeikasgasemissies. Maar we horen nu al berichten over enorme economische stimuleringsplannen voor na deze periode van beperking om deze zo snel mogelijk af te sluiten en de weg van economische groei die was onderbroken, te hervatten.
Er zijn twee
belangrijke zaken. Ten eerste moet met alle mogelijke middelen getracht worden
de mogelijke immense sociale en geopolitieke crisis te limiteren. Ten tweede:
we moeten niet zo doorgaan als tot nu toe het geval was. De
moeilijkheden die zich in de komende maanden zullen opstapelen betekenen dat er
zeker een tijd voor en na covid-19 is. We zullen ‘morgen’ niet meer zo leven
als we gisteren deden. Dit scenario voor de toekomst wordt voorbereid maar is
nog niet geschreven. De volgende gedachten hebben het doel om de chaos die komt
te kanaliseren. Deze overwegingen proberen ook rekening te houden met de
huidige verergering van ongelijkheden. Inzake degenen die zijn geïsoleerd, voor
hen die hun baan hebben verloren, voor hen die zich moeten blijven blootstellen
aan het virus op de werkplek en voor hen die van huis werken.
Tijd voor
een inventarisatie
Samen met
veel organisaties, de Club van Rome, de socioloog Bruno Latour of een groep
intellectuelen die oproepen tot een Covid-19 conferentie, geloven we dat de
economische vertraging, veroorzaakt door de crisis de gelegenheid biedt om
eindelijk de ecologische problemen aan te pakken die wanneer er niets aan wordt
gedaan nog veel meer rampzalige episoden voorspellen. Het zou kunnen dat we
nooit meer de gelegenheid krijgen om dit te doen. Dankzij Covid-19 is er een
sterke focus gekomen op hoe ons productiesysteem is georganiseerd, waar we echt
om geven en vooral de wil om te kiezen voor een andere weg.
Onder de
vele voorstellen die naar voren kwamen om van deze crisis een omslagpunt te
maken teneinde vrede te sluiten met het complexe systeem dat de aarde is,
bevindt zich die van Bruno Latour. Hij stelt voor, dat alvorens wij de
productie hervatten, een inventaris maken van wat we waarderen en wat we
anderzijds willen stoppen. Dit voorstel kan een leidraad vormen voor de
individuele en gelokaliseerde problemen op onze planeet. Het is een oproep om
opnieuw uit te vinden hoe we ons socialiseren met de natuur, in plaats van de
op onze soort gerichte wijze.
Echter, vooral is waarschijnlijk een fundamentele
herbeoordeling van menselijke activiteiten de enige manier waarop wij kunnen
voldoen aan de overeenkomsten van Parijs. Dit omdat de noodzakelijke drastische
vermindering van onze broeikasgassen die nodig zijn, niet overeenkomen met het
herstel van het huidige businessmodel. Vanuit dit
perspectief, moeten we ons afvragen of we weer opnieuw moeten starten, alsof er
niets is gebeurd. Zoals luchtvaart, scheepsbouw, auto-industrie, internationale
toerisme, intensieve landbouw/veeteelt, digitale industrie en meer in het
algemeen ons productiesysteem dat is gebaseerd op de internationale verdeling
van arbeid en stimulans voor onbeperkte consumptie.
Dat betekent niet dat we
geen vliegtuigen, schepen, auto’s of zelfs blikjes meer maken, maar dat we ons
eerst af moeten vragen: wat is essentieel en maakt ons gelukkig? En wat doet
dat niet? Wat maakt het mogelijk voor ons om hier te leven zonder deze
mogelijkheid voor mensen die ergens anders wonen en toekomstige generaties in
gevaar te brengen. Deze vragen
zouden ons er bijvoorbeeld toe kunnen brengen om materiaal-efficiënte auto’s te
produceren, die alleen worden gebruikt als er geen vervanging is voor openbaar
vervoer. Ook om het gebruik van vliegtuigen te beperken, om de landbouw in
synergie met ecosystemen te ondersteunen, om niet langer te accepteren dat onze
kleding en medicijnen van de andere kant van de aarde moeten komen, om lokaal
geproduceerd voedsel te eten etc. Dit alles kan onderwerp van het debat worden,
met in achtneming van de gevolgen van die keuzes voor ons en voor anderen,
speciaal voor hen in de wereld die om te overleven op dit ogenblik geheel van
buitenlandse productie afhankelijk zijn.
Onszelf
sterk maken om het oude niet te hervatten
De covid-19
crisis heeft sommige landen ertoe gedwongen om vele redenen, afgezien van hun
internationale klimaatverplichtingen, dringend te bepalen wat hun ‘essentiële
activiteiten’ zijn. Sommige bedrijven waarvan de productie als niet-essentieel
werd geacht hebben (vrijwillig of niet) tijdelijk omgeschakeld naar het maken
van noodzakelijke producten, terwijl anderen hebben getracht om de zaken als
gebruikelijk voort te zetten, weer anderen zijn gestopt en vele van de
arbeiders die geraakt werden door deze keuzes merkten dat ze hun werk
kwijtraakten. Deze
splitsing tussen noodzakelijke en niet-noodzakelijke activiteiten is opgelegd
zonder controle/inspraak van burgers en kan derhalve niet dienen als een model
voor de toekomst.
Als we gezamenlijk de inventarisatie zoals door Bruno Latour
wordt voorgesteld uitvoeren, zouden deze ideeën en ervaringen besproken moeten
worden door gebruik te maken van democratische mechanismen. Deze zouden de vorm
kunnen krijgen van burger conventies en algemene vergaderingen van diverse
grootte. Die moeten het mogelijk maken om de veranderingen die nodig zijn te
bespreken en door te zetten teneinde duurzame levensomstandigheden te bereiken.
Deze
mechanismen zullen tijd kosten, toch heeft de crisis snelle openbare
interventie nodig om faillissementen en werkloosheid te voorkomen.
Desondanks,
zullen sommige onmiddellijke interventies duidelijk zinloos zijn. Wat is
bijvoorbeeld het voordeel om de luchtvaartindustrie te steunen als zelfs
afgezien van de huidige gezondheidscrisis, het groei traject van luchttransport
en de bijbehorende productie van nieuwe vliegtuigen niet duurzaam zijn met
betrekking tot onze klimaatdoelen? In plaats van eeuwig de markten
geruststellen dat de publieke autoriteiten alle fouten van grote bedrijven
zullen goedmaken, inclusief de meest vervuilende en minst noodzakelijke, waarom
niet beginnen met heroriëntering van het productiesysteem en richten op
essentiële behoeften. Tenminste zou het aan te raden zijn deze noodhulp aan
bedrijven en banken aan de voorwaarden te verbinden om tot een werkelijke
ecologische transitie te komen. Tegelijkertijd met deze korte termijn
interventies kunnen de institutionele condities voor het debat over onze
toekomst worden gecreëerd.
Het creëren
van een onvoorwaardelijk basis inkomen (UBI) zou het mogelijk maken om
onmiddellijk de economische nood, veroorzaakt door deze crisis en door andere
vooralsnog onopgeloste zaken te verlichten. Voorstellen als deze ontstaan over
de hele wereld. Niet zomaar een bijkomstig iets, want een mechanisme van dit
type kan op de lange termijn bijdragen aan de noodzakelijke transformatie van
ons productiesysteem en het verlaten van de op groei gebaseerde economische
principes, zoals bijvoorbeeld de stad Amsterdam reeds overweegt. Dit inkomen,
per land vast te stellen, kan worden gedistribueerd vanaf het moment dat we
beslissen de rijksten te gaan belasten. De financiële levensvatbaarheid van een
basis inkomen werd theoretisch een paar jaar geleden gedemonstreerd in Spanje.
Intussen maken enige bedrijven onfatsoenlijke winsten (Amazon en andere
digitale bedrijven) ten koste van hun werknemers terwijl onze lokale
detailhandel, onze vrijheden en gezelligheid zijn gedecimeerd. Het belasten van
zulke bedrijven zou heel logisch zijn. Belastingen op financiële transacties,
die de speculatie op de aandelenmarkt limiteert zou ook gerechtvaardigd zijn.
Misschien
kunnen we een overeenkomst voor tien jaar maken. Tien jaar met een basis
inkomen teneinde tragedies van baanverlies te voorkomen, samen met een
versterking van de publieke service en sociale herverdeling. Tien jaar met
afgedekte inkomens, dankzij een herverdeling van de rijkdom zoals is
voorgesteld door Thomas Piketty --- en breed gepromoot in de eerste dagen van
de epidemie, teneinde sociale stabiliteit te herstellen en de salarisschalen
opnieuw vast te stellen zodanig dat rekening wordt gehouden met het sociale nut
van iedere baan.
Tien jaar zonder reizen naar Bali of luxe cruises. Tien jaar
om te leren om de voorkeur te geven aan een tomaat uit een tuin dichtbij boven
een ribsteak uit Argentinië of nieuwe sneakers in elkaar gezet door lage lonen
werkers en verhandeld door een Amazon bemiddelaar om vervolgens door
Uber-achtige bedrijven te worden afgeleverd. Vogelgeluiden in plaats van
zwermen drones. Tien jaar om eventueel onze nieuwe banen te zoeken en het duurzamer
organiseren van onze activiteiten. Tien jaar om alles weer in overeenstemming
te brengen met de akkoorden van Parijs, die voor de pandemie iedere dag steeds
verder uit beeld raakten en tenslotte ons met de ecologie te verzoenen en de
economisch onderdrukten te beschermen. Tien jaar om ons aan te passen en te
bepalen wat het volgende is wat we moeten doen.
Dit zijn
alleen maar suggesties die verder breed kunnen worden besproken naast wat voor
crisis gedreven regeren dan ook. De collectieve psyche zal zonder twijfel door
deze crisis worden opgeschud. Er zullen moeilijke momenten komen en andere met
vruchtbare nieuwe wensen. Het zou verontrustend zijn als de manier van denken
die de ecologische ramp heeft voortgebracht weer onze toekomst beheerst, zoals
dit het geval was na de financiële crisis van 2008. Dus, wetenschappers,
activisten, politici en belangrijke spelers –
burgers-, laten we de balans opmaken van wat belangrijk voor ons is,
laten we de initiatieven delen, laten we ons organiseren op alle niveaus om de
politiestaat en een herstel dat zich tegen het ecosysteem richt en dat al vorm
krijgt te voorkomen. Dit terwijl we werken of in lockdown zitten, zonder angst
voor de toekomst. Laten we niet toestaan dat dit waanzinnige traject naar een
hopeloze ramp zich gaat hervatten.
Laten we een nieuwe institutionele,
ecologische en burgerlijke fundering leggen die eindelijk aan iedereen de
mogelijkheid biedt te floreren terwijl we onze gemeenschappelijke waarden en
die van het leven bewaren.
Website van Atécopol : atecopol.hypoteses.org
Vertaling : Wim Verhoeven
Website van Atécopol : atecopol.hypoteses.org
Vertaling : Wim Verhoeven
