Uit de
troonrede van de toenmalige koningin Juliana in 1979: ‘Ons land is vol, ten dele overvol’.
Rapport van de Club van Rome in 1972 ‘Grenzen aan de groei’. Duidelijke uitspraken
die kennelijk net als andere signalen genegeerd zijn.Te weinig agenten, te weinig verplegend personeel, te weinig leraren of te veel mensen?
Het lijkt of
er zand in de motor van de samenleving zit. Op veel gebieden ontstaan
problemen en het lijkt steeds moeilijker duurzame oplossingen te bedenken. Tijd
om weer eens raad te vragen aan een wijze uit het verleden. Hij was ooit bevriend met de Engelse econoom Thomas Robert Malthus, die zich rond
1800 had beziggehouden met bevolkingsgroei. Hij herkende mij onmiddellijk toen
ik het café binnenstapte. ‘Ik dacht wel dat wij elkaar nog een keer zouden
ontmoeten’, zei hij op luchtige toon.
Terwijl buiten op straat een luidruchtige
demonstratie aan de gang was, probeerde ik me verstaanbaar te maken. We
belandden uiteindelijk achterin de zaak waar het wat rustiger was. Ik vond het
fijn om hem weer te zien zodat ik gebruik kon maken van zijn wijsheid. ‘Je komt
mij opzoeken omdat het een puinhoop in de samenleving is en je iets hierover
wilt vragen’. Zijn woorden hadden iets cynisch, terwijl hij een teug van een
drank nam die ik niet thuis kon brengen. Op mijn manier liet ik weten dat ik
enige fundamentele vragen had die mij zouden kunnen helpen de verwarrende
situatie te begrijpen. ‘Kunt u iets zeggen over de kern van de problemen?’,
bracht ik naar voren, terwijl de ober een biertje voor me neerzette.
Nadat hij
mij enige tijd had geobserveerd, kwam hij met een tegenvraag. ‘Waarom wil je
dat weten?’, vroeg hij. Mijn antwoord dat ik er iets van wilde leren bevredigde
hem niet maar hij ging toch het gesprek aan. ‘Kijk, in de eerste plaats heb je
een bepaalde balans nodig, die overigens al door Aristoteles werd bepleit. Dit
slaat op ons gedrag maar tevens op bijna alle andere zaken. Ik heb begrepen dat
de wereldbevolking de laatste honderd jaar meer dan verviervoudigd is’. ‘We
zitten nu op bijna acht miljard’, liet ik wat beschamend weten. Ik maakte
duidelijk dat we ook in Nederland het probleem van een alsmaar uitdijende
bevolking kennen.
De Club van Tien Miljoen is een stichting die als
doelstelling heeft de bevolkingsomvang af te stemmen op de natuurlijke
draagkracht. Zij dachten geloof ik aan maximaal 10 miljoen inwoners. Volgens
berekeningen van het Global Footprint Network zouden bij de huidige ecologische
voetafdruk slechts 4,5 miljoen mensen in dit land duurzaam kunnen leven. Het
zijn er bijna 18 miljoen. Het ongecontroleerde kapitalisme dat trouwens ook
vooruitgang heeft gebracht samen met de bevolkingsaantallen zorgen ervoor dat in
Nederland grenzen zijn overschreden. De vervuiling, schade aan gezondheid, ook
psychisch, agressie en de vormen van criminaliteit zijn absurd geworden.
De
strijd tussen arm en rijk in de wereld is losgebarsten. In de praktijk zal het
onmogelijk blijken om iedereen een leven naar westerse maatstaven te garanderen
gezien de draagkracht. Er zou dus een enorme versobering, vergroening en
consumptievermindering noodzakelijk zijn plus herverdeling. De man die
tegenover mij zat keek naar de bar en bestelde nog een keer zijn mysterieuze
drankje. ‘Weet je, in een tijd met grote catastrofes worden mensen vindingrijk,
dus misschien zien ze dan een oplossing. Anderzijds moeten we er rekening mee
houden dat de natuur het zelf gaat regelen’, was zijn overpeinzing. ‘Geboortebeperking
zit er niet in’. Toen ik terugkwam van
het toilet was mijn gesprekspartner verdwenen. Op tafel lag een briefje met de
tekst ‘DE AARDE BIEDT VOLDOENDE OM IEDERS BEHOEFTE TE BEVREDIGEN MAAR NIET
IEDERS HEBZUCHT’. Mahatma Gandhi.
Wim Verhoeven
